Postępowanie w przypadku zespołu jelita drażliwego (IBS) powinno obejmować zmiany w ogólnym stylu życia, aktywności fizycznej, diecie i ewentualnie przyjmowaniu leków działających objawowo. Osoby z IBS powinny podejmować aktywność fizyczną oraz regularnie odpoczywać, znajdując czas na wyciszenie i relaks. Dieta i odżywianie powinny być ustalone z uwzględnieniem rodzaju IBS (postaci biegunkowej, zaparciowej lub mieszanej).
Warto wprowadzić następujące zasady:
- Regularne odżywianie i przeznaczanie wystarczającej ilości czasu na posiłki.
- Nieomijanie posiłków i niepozostawianie długich przerw pomiędzy posiłkami.
- Picie co najmniej 8 szklanek płynów dziennie, najlepiej wody.
- Ograniczenie spożycia kawy i herbaty do 3 filiżanek dziennie.
- Ograniczenie spożycia alkoholu i napojów gazowanych.
- Ograniczenie świeżych owoców do 3 porcji dziennie.
- Unikanie sztucznych słodzików.
- W zależności od postaci IBS może być pomocne ograniczenie spożycia żywności bogatej w błonnik (takiej jak pełnoziarniste i bogate we włókna produkty: pieczywo, mąki, zboża, warzywa) lub jej dodanie do diety (najlepiej w formie rozpuszczalnej w wodzie). Informacji o koniecznej modyfikacji diety powinien udzielić lekarz.
- Wprowadzenie diety FODMAP (czyli diety o małej zawartości fermentujących oligo-, di- i monosacharydow oraz polioli).
- Jeśli pacjent zdecyduje się przyjmować probiotyki – powinien je przyjmować przez co najmniej 4 tygodnie, a najlepiej wedle zaleceń producenta.
Na podstawie: Irritable bowel syndrome in adults: diagnosis and management of irritable bowel syndrome in primary care NICE, February 2015 oraz Evidence-based clinical practice guidelines for irritable bowel syndrome. Journal Gastroenterol. 2015 Jan;50(1):11-30
Dieta FODMAP to dieta o małej zawartości fermentujących oligo-, dii monosacharydow oraz polioli (fermentable oligosaccharides, disaccharides, monosaccharides and polyols – FODMAP).
Dlaczego produkty zawierające duże ilości FODMAP nasilają objawy IBS?
Produkty bogate w FODMAP przechodzą w postaci niezmienionej do jelita i poprzez swoje działanie osmotyczne powodują nagromadzenie płynów w jego świetle. W ten sposób dochodzi do przyspieszenia motoryki jelit.
Po przejściu do jelita grubego podlegają one fermentacji bakteryjnej ze wzmożoną produkcją dwutlenku węgla i wodoru. Dalsze przemiany mogą prowadzić do wytworzenia siarkowodoru i metanu. Procesy te są odpowiedzialne za uczucie dyskomfortu w rejonie jamy brzusznej (ból oraz uczucie przelewania), biegunki lub zaparcia i wzdęcia.
Źrodła FODMAP w diecie
Na pierwszym etapie diety należy całkowicie wyeliminować produkty zawierające duże ilości FODMAP. Nie jest to trudne, ponieważ dla produktów przeciwwskazanych (z dużą zawartością FODMAP) istnieje alternatywa w postaci produktów dozwolonych (z małą zawartością FODMAP). Na drugim etapie diety należy ją stopniowo rozszerzać (biorąc pod uwagę indywidualną tolerancję na produkty zawierające więcej FODMAP).
W tabeli podano przykłady produktów o małej i dużej zawartości FODMAP.
| Produkty | Duża zawartość FODMAP | Mała zawartość FODMAP |
|---|---|---|
| Warzywa | cebula, szparagi, karczochy, bro-uły, kalafiory, patisony, brukselka, groszek zielony, pory, buraki ćwikłowe, kapusta, grzyby, koper włoski, czosnek | marchew, pomidory, ogórki, papryki o wydłużonych strąkach, kapusta chińska, kiełki bambusa, selery, kukurydza, bakłażany, sałata, dynia, kabaczki, słodkie ziemniaki, szczypior |
| Owoce | jabłka, gruszki, mango, arbuzy, nektarynki, brzoskwinie, morele, śliwki, owoce suszone, owoce z puszki | banany, winogrona, kiwi, mandarynki, pomarańcze, ananasy, grejpfruty, cytryny, jagody, truskawki |
| Mleko i produkty mleczne | twarogi, delikatne sery (mascarpone, ricotta), mleko skondensowane, jogurty, maślanka, mleko (krowie, owcze, kozie), kwaśna śmietana, bita śmietana, mleko sojowe | sery (szwajcarski, cheddar, parmezan, mozzarella), sery brie, sery camembert, mleko migdałowe, mleko ryżowe, masło, masło orzechowe, margaryny |
| Źródło białka | nasiona roślin strączkowych: soczewica, ciecierzyca, fasola, soja | mięso, ryby, drób, jaja, tofu |
| Pieczywo i produkty zbożowe | żyto, produkty pszenne, pieczy-wo pszenne, płatki śniadaniowe pszenne z suszonymi owocami, makarony pszenne | pieczywo bezglutenowe, mąka orkiszowa, chleb orkiszowy na zakwa-sie, płatki ryżowe, mąka owsiana, płatki owsiane, makaron bezglute-nowy, ryż, komosa ryżowa |
| Orzechy i nasiona | orzechy nerkowca, pistacje | orzechy włoskie, migdały, orzeszki ziemne, orzechy pekan, orzeszki piniowe, orzechy makadamia, ziar-na sezamu, pestki dyni, nasiona słonecznika (wszystkie powyższe w ilości 1 małej garści |
| Inne | syrop z agawy, miód, syrop glukozowo-fruktozowy (high fructose corn syrup HFCS), słodziki (sorbitol, mannitol, maltitol, ksylitol) | cukier kryształ, syrop klonowy, aspartam, stewia |