Dieta FODMAP – zespół jelita drażliwego

Postępowanie w przypadku zespołu jelita drażliwego (IBS) powinno obejmować zmiany w ogólnym stylu życia, aktywności fizycznej, diecie i ewentualnie przyjmowaniu leków działających objawowo. Osoby z IBS powinny podejmować aktywność fizyczną oraz regularnie odpoczywać, znajdując czas na wyciszenie i relaks. Dieta i odżywianie powinny być ustalone z uwzględnieniem rodzaju IBS (postaci biegunkowej, zaparciowej lub mieszanej).

Warto wprowadzić następujące zasady:

  • Regularne odżywianie i przeznaczanie wystarczającej ilości czasu na posiłki.
  • Nieomijanie posiłków i niepozostawianie długich przerw pomiędzy posiłkami.
  • Picie co najmniej 8 szklanek płynów dziennie, najlepiej wody.
  • Ograniczenie spożycia kawy i herbaty do 3 filiżanek dziennie.
  • Ograniczenie spożycia alkoholu i napojów gazowanych.
  • Ograniczenie świeżych owoców do 3 porcji dziennie.
  • Unikanie sztucznych słodzików.
  • W zależności od postaci IBS może być pomocne ograniczenie spożycia żywności bogatej w błonnik (takiej jak pełnoziarniste i bogate we włókna produkty: pieczywo, mąki, zboża, warzywa) lub jej dodanie do diety (najlepiej w formie rozpuszczalnej w wodzie). Informacji o koniecznej modyfikacji diety powinien udzielić lekarz.
  • Wprowadzenie diety FODMAP (czyli diety o małej zawartości fermentujących oligo-, di- i monosacharydow oraz polioli).
  • Jeśli pacjent zdecyduje się przyjmować probiotyki – powinien je przyjmować przez co najmniej 4 tygodnie, a najlepiej wedle zaleceń producenta.

Na podstawie: Irritable bowel syndrome in adults: diagnosis and management of irritable bowel syndrome in primary care NICE, February 2015 oraz Evidence-based clinical practice guidelines for irritable bowel syndrome. Journal Gastroenterol. 2015 Jan;50(1):11-30

Dieta FODMAP to dieta o małej zawartości fermentujących oligo-, dii monosacharydow oraz polioli (fermentable oligosaccharides, disaccharides, monosaccharides and polyols – FODMAP).

Dlaczego produkty zawierające duże ilości FODMAP nasilają objawy IBS?
Produkty bogate w FODMAP przechodzą w postaci niezmienionej do jelita i poprzez swoje działanie osmotyczne powodują nagromadzenie płynów w jego świetle. W ten sposób dochodzi do przyspieszenia motoryki jelit.

Po przejściu do jelita grubego podlegają one fermentacji bakteryjnej ze wzmożoną produkcją dwutlenku węgla i wodoru. Dalsze przemiany mogą prowadzić do wytworzenia siarkowodoru i metanu. Procesy te są odpowiedzialne za uczucie dyskomfortu w rejonie jamy brzusznej (ból oraz uczucie przelewania), biegunki lub zaparcia i wzdęcia.

Źrodła FODMAP w diecie
Na pierwszym etapie diety należy całkowicie wyeliminować produkty zawierające duże ilości FODMAP. Nie jest to trudne, ponieważ dla produktów przeciwwskazanych (z dużą zawartością FODMAP) istnieje alternatywa w postaci produktów dozwolonych (z małą zawartością FODMAP). Na drugim etapie diety należy ją stopniowo rozszerzać (biorąc pod uwagę indywidualną tolerancję na produkty zawierające więcej FODMAP).

W tabeli podano przykłady produktów o małej i dużej zawartości FODMAP.

 

ProduktyDuża zawartość FODMAPMała zawartość FODMAP
Warzywacebula, szparagi, karczochy, bro-uły, kalafiory, patisony, brukselka, groszek zielony, pory, buraki ćwikłowe, kapusta, grzyby, koper włoski, czosnekmarchew, pomidory, ogórki, papryki o wydłużonych strąkach, kapusta chińska, kiełki bambusa, selery, kukurydza, bakłażany, sałata, dynia, kabaczki, słodkie ziemniaki, szczypior
Owocejabłka, gruszki, mango, arbuzy, nektarynki, brzoskwinie, morele, śliwki, owoce suszone, owoce
z puszki
banany, winogrona, kiwi, mandarynki, pomarańcze, ananasy, grejpfruty, cytryny, jagody, truskawki
Mleko i produkty mlecznetwarogi, delikatne sery (mascarpone, ricotta), mleko skondensowane, jogurty, maślanka, mleko (krowie, owcze, kozie), kwaśna śmietana, bita śmietana, mleko sojowesery (szwajcarski, cheddar, parmezan, mozzarella), sery brie, sery camembert, mleko migdałowe, mleko ryżowe, masło, masło orzechowe, margaryny
Źródło białkanasiona roślin strączkowych: soczewica, ciecierzyca, fasola, sojamięso, ryby, drób, jaja, tofu
Pieczywo i produkty zbożoweżyto, produkty pszenne, pieczy-wo pszenne, płatki śniadaniowe pszenne
z suszonymi owocami, makarony pszenne
pieczywo bezglutenowe, mąka orkiszowa, chleb orkiszowy na zakwa-sie, płatki ryżowe, mąka owsiana, płatki owsiane, makaron bezglute-nowy, ryż, komosa ryżowa
Orzechy i nasionaorzechy nerkowca, pistacjeorzechy włoskie, migdały, orzeszki ziemne, orzechy pekan, orzeszki piniowe, orzechy makadamia, ziar-na sezamu, pestki dyni, nasiona słonecznika (wszystkie powyższe w ilości 1 małej garści
Innesyrop z agawy, miód, syrop glukozowo-fruktozowy (high fructose corn syrup HFCS), słodziki (sorbitol, mannitol, maltitol, ksylitol)cukier kryształ, syrop klonowy, aspartam, stewia